Η πανδημία COVID-19 & τα μέτρα κοινωνικής απόστασης σε ενήλικα άτομα με ΔΕΠΥ: είναι μαραθώνιος και όχι σπριντ

από τους Κ. Παπανικολάου¹, Α. Πεχλιβανίδης²

¹Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής ΕΚΠΑ, ²Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ

Η πανδημία COVID-19 και τα περιοριστικά μέτρα που επέβαλαν πολλές κυβερνήσεις για να την ελέγξουν, δημιούργησαν ερωτήματα σε σχέση με τους τρόπους αντιμετώπισης και φροντίδας πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Η συμμόρφωση στα μέτρα κοινωνικής απόστασης όχι μόνο για βραχύ αλλά και για μακρύτερο χρονικό διάστημα είναι πιθανά ιδιαίτερα δύσκολη για άτομα με νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Μάλιστα κατά ο τρέχον χρονικό διάστημα που οι περισσότερες χώρες προγραμματίζουν να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα και το επίπεδο της ατομικής ευθύνης θα παίξει καθοριστικό ρόλο για την αποφυγή αναζωπύρωσης των λοιμώξεων η μακροχρόνια πρόσδεση σε μέτρα κοινωνικής απόστασης είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Η διαχείριση των νεαρών ατόμων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 έχει ήδη συζητηθεί¹, είναι όμως απαραίτητο να πάρουμε υπόψη τη διαχείριση και των ενηλίκων ατόμων με ΔΕΠΥ ειδικά σε ότι αφορά τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα. Ο επιπολασμός της ΔΕΠΥ στους ενήλικες κυμαίνεται στο 2-5%². Τα πυρηνικά συμπτώματα που περισσότερο επηρεάζουν τη λειτουργικότητα τους είναι η παρορμητικότητα και η συναισθηματική αστάθεια. Επιπρόσθετα, τα ενήλικα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα αναβλητικότητας, υπερβολική ονειροπόληση και χαμηλή αυτοεκτίμηση ενώ τα πλέον συχνά συνυπάρχοντα ψυχιατρικά προβλήματα είναι οι αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές^3,4.

Η συνθήκη «μένουμε σπίτι» που εφαρμόστηκε σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, βοήθησε να προληφθεί η διασπορά της πανδημίας. Είναι μια συνθήκη χωρίς διαφυγή και μπορεί να πυροδοτήσει αγχώδη συμπτώματα και κλειστοφοβικού τύπου απαντήσεις. Όταν πρόκειται για βραχύ χρονικό διάστημα, τα άτομα με ΔΕΠΥ ανταπεξέρχονται σε αυτό το είδος των δυσάρεστων συναισθημάτων. Η πρόσδεση όμως στις απαιτήσεις για μακροπρόθεσμη κοινωνική αποστασιοποίηση μπορεί να αποτελεί μια πολύ δύσκολη συνθήκη για αγχώδη άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματική αστάθεια και παρορμητική συμπεριφορά. Η αναβλητικότητα και η αποφευκτική συμπεριφορά κάνουν τα πράγματα χειρότερα.

Επιπρόσθετα, η πλέον αποτελεσματική φαρμακευτική θεραπεία για τα πυρηνικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ στους ενήλικες είναι τα ψυχοδιεγερτικά τα οποία είναι δυνατό να αυξήσουν την συχνότητα των καρδιακών παλμών, την αρτηριακή πίεση και να επηρεάσουν την έναρξη του ύπνου⁵. Τα αγχώδη συμπτώματα που σχετίζονται με την κρίση COVID-10 μπορεί εσφαλμένα να αποδοθούν στις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Αυτή η εσφαλμένη απόδοση σε συνδυασμό με το φόβο ότι η καρδιοαγγειακή συμπτωματολογία ενδέχεται να κάνει το άτομο ευάλωτο σε σοβαρές επιπλοκές σε περίπτωση μόλυνσης από τον κορονοϊό, μπορεί να οδηγήσει στη διακοπή των ψυχοδιεγερτικών φαρμάκων. Χωρίς την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή η παρουσία της παρορμητικότητας και της συναισθηματικής αστάθειας κάνει τη συμμόρφωση σε μακροπρόθεσμα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης ακόμα πιο δύσκολη.

Απαιτείται ειδική προσοχή στις οικογένειες όταν υπάρχει η ΔΕΠΥ σε περισσότερα από ένα μέλη. Γονείς με ελλιπώς ελεγχόμενη ΔΕΠΥ διατρέχουν τον κίνδυνο μη ανταπόκρισης στις ανάγκες των παιδιών τους και ακόμα περισσότερο παιδιών με ΔΕΠΥ.

Προτείνουμε στην φάση των μακροχρόνιων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19 να ανιχνευτούν –χωρίς να στιγματιστούν- οι πληθυσμοί εκείνοι που δυσκολεύονται να υπακούσουν στα πιο «χαλαρά» περιοριστικά μέτρα. Τα ενήλικα άτομα με ΔΕΠΥ ανήκουν σε αυτές τις ευάλωτες ομάδες οι οποίες χρειάζονται προσοχή και υποστήριξη. Η τηλεψυχιατρική έχει τη δυνατότητα να παίξει καθοριστικό ρόλο με την παροχή ψυχοεκπαίδευσης, εποπτικής καθοδήγησης (coaching), ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων και παρακολούθησης της λήψης της φαρμακευτικής αγωγής όχι μόνο κατά την αυστηρή εποχή του «μένουμε σπίτι» αλλά και την περίοδο μετά.

Το ξεπέρασμα της απειλής COVID-19 είναι μαραθώνιος και όχι σπριντ.

1 Cortese S., Asherson P, Sonuga-Barke E et al. ADHD management during the COVID-19 pandemic: guidance from the European ADHD Guidelines Group. Lancet Child and Adolescent Health. Available online 17 April 2020. DOI: https://doi.org/10.1016/S2352-4642(20)30110-3

2. Fayyad J, Sampson NA, Hwang I, et al. The descriptive epidemiology of DSM-IV adult ADHD in the World Health Organization World Mental Health Surveys. Atten Defic Hyperact Disord. 2017; 9(1):47-65

3. Kooij SJ, Bijlenga D, Salerno L, et al. Updated European Consensus Statement on diagnosis and treatment of adult ADHD. Eur Psychiatry. 2019; 56: 14-34

4. Pehlivanidis A, Papanikolaou K, Spyropoulou A, Papadimitriou NG. Comorbid attention-deficit/hyperactivity disorder in adult psychiatric outpatients with depressive or anxiety disorders. Int J Psychiatry Clin Pract. 2014; 12:1- 7

5. Bolea-Alamanac B, Nutt DJ, Adamou M, et al. Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology. J Psychopharmacol (Oxford) 2014;28(3):179–203

Το κείμενο για τη ΔΕΠΥ στους ενήλικες έχει δημοσιευτεί ως άρθρο έκφρασης γνώμης (opinion article) R-Infotext Citation: Papanikolaou K, Pehlivanidis A (2020) COVID-19 Pandemic and Social Distancing In Adult ADHD: It Is A Marathon Race, Not A Sprint. Covid perspect res & rev, Volume 01(01): 1–2.