“Αυτή η γυναίκα έχει ΔΕΠΥ”. Αυτή η σκέψη είχε καρφωθεί στο μυαλό μου όσο παρακολουθούσα την ταινία “Τα Πάντα Όλα” (2022) των Daniel Kwan και Daniel Scheinert, που φέτος καρπώθηκε 7 χρυσά αγαλματίδια. Βέβαια, στη συνέχεια, η αίσθηση μου εξελίχθηκε σε “ολόκληρη η ταινία έχει ΔΕΠΥ”, αφού ήταν αδύνατον να μην παρατηρώ οικεία χαρακτηριστικά και καταστάσεις στα πρόσωπα και στη δομή του έργου, καθώς ξεδιπλωνόταν η πλοκή του. Θέλοντας να διερευνήσω, αν αυτή η ταύτιση που ένιωσα ήταν μία προκατειλημμένη προβολή λόγω της δικής μου διάγνωσης, διάβασα κάποιες ενδιαφέρουσες σχετικές δηλώσεις των δημιουργών της, στη συνέντευξη που τους πήρε η Hanh Nguyen, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2022, στο Salon.com, η οποία τελικά ενίσχυσε την αίσθηση μου, πως “Τα Πάντα Όλα” είναι μια ταινία χαοτικά συνδεδεμένη με τη ΔΕΠΥ. Κατέληξα, λοιπόν πως αξίζει να την παρακολουθήσουν άτομα που έχουν ΔΕΠΥ, καθώς είναι πολύ πιθανό να συναντήσουν κομμάτια του εαυτού τους, και να δουν να παίρνει μορφή κάτι από τον κόσμο τους.

Περιληπτικά, η ταινία λαμβάνει χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες με κεντρική ηρωίδα την Έβελιν (Michelle Yeoh), μια μεσήλικη μετανάστρια πρώτης γενιάς από την Κίνα, η οποία διαχειρίζεται με τον άντρα της (Ke Huy Quan) ένα καθαριστήριο ρούχων. Κάπου μεταξύ των καθημερινών προκλήσεων, της ταραχώδους σχέσης της με την ομοφυλόφιλη κόρη της (Stephanie Hsu), τον σύζυγό της που προσπαθεί ματαίως να συζητήσει μαζί της, του επικριτικού πατέρα της, των βουνών από σακούλες με τα ρούχα των πελατών, της εφορίας, και των επιλογών που δεν έκανε, η Έβελιν βρίσκεται ταυτόχρονα παντού και πουθενά. “Δεν έχω χρόνο για αυτό” αναφωνεί η ίδια, και ο συνδυασμός με αυτή την αδιάκοπη πάλη και τον πνευματικό κατακερματισμό, κάνει όσους έχουν βιώσει το χάος της ΔΕΠΥ να ξεφυσήσουν και να νεύουν με κατανόηση.

Πολύ γρήγορα το χάος αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο, όταν προσεγγίζει την Έβελιν ο σύζυγός της από ένα παράλληλο σύμπαν, για να της ανακοινώσει πως είναι η “εκλεκτή” που πρέπει να επαναφέρει την ισορροπία στο Πολυσύμπαν, το οποίο βρίσκεται σε κίνδυνο. Στη συνέχεια, η Έβελιν βρίσκεται αναπόφευκτα σε ένα δίκτυο με παράλληλα σύμπαντα, ζωές, πιθανότητες, και επιλογές, ενώ στο εκλεκτό μυαλό της συναντιούνται κυριολεκτικά τα πάντα, παντού, και όλα ταυτόχρονα, όπως μαρτυρά και ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας. Φυσικά, όσο εκείνη προσπαθεί να τα βγάλει πέρα, δεν λείπουν η επίκριση και σχόλια που στοχεύουν την αφηρημάδα της, τις χαραμισμένες δυνατότητές της, τις χαμένες ευκαιρίες της, και τη μόνιμη φασαρία στο κεφάλι της. Με άλλα λόγια, φράσεις που χτυπούν γνώριμες χορδές σε όποιον αναμετριέται με τη ΔΕΠΥ.

Πραγματικά, η εικόνα της πρωταγωνίστριας “ουρλιάζει” ΔΕΠΥ και υπάρχει λόγος γι’ αυτό. Όταν η Nguyen ρώτησε τους Daniels, εάν η συγκεκριμένη διαταραχή αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ταινία, εκείνοι αποκρίθηκαν πως, αν και ο στόχος τους ήταν να εκφράσουν το “χάος”, τόσο γενικά, όσο και ειδικά σε σχέση με τη δραματική αλλαγή της παγκόσμιας καθημερινότητας λόγω της πανδημίας COVID-19, παραδέχονται πως για να χτίσουν αυτή την αίσθηση, έκαναν έρευνα πάνω στη διαταραχή. Στην ουσία, αποσκοπούσαν να χρησιμοποιήσουν τα ευρήματα τους για αυτή την απόδοση, ενώ αναφέρουν πως ίσως και η κεντρική ηρωίδα να έχει ΔΕΠΥ αλλά να παραμένει αδιάγνωστη, καθώς είναι μέρος ενός δημογραφικού (μεσήλικη, γυναίκα, μετανάστρια από την Κίνα, εργατική τάξη,…) που “δεν ασχολούνται με αυτά”, όπως αναφέρει ο Kwan. Είναι ξεκάθαρο λοιπόν, πως για τους δημιουργούς της ταινίας, η ΔΕΠΥ ήταν ένα σημείο αναφοράς για την έκφραση του χάους, και έτσι δεν μπορεί παρά να είναι δικαιολογημένη οποιαδήποτε ταύτιση μπορεί να βιώνει ο θεατής που γνωρίζει τη διαταραχή από πρώτο χέρι.

Ωστόσο, υπάρχει και ένα βαθύτερο επίπεδο σύνδεσης με τη διαταραχή, το οποίο αποκαλύπτει ο τριαντατετράχρονος Kwan στην ίδια συνέντευξη. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως, μέσω της προαναφερθείσας έρευνας, αναγνώρισε στον εαυτό του τη συμπτωματολογία της της ΔΕΠΥ, γεγονός που οδήγησε, τελικά, στη διάγνωση του. Επιπλέον, μοιράζεται πως πλέον κάνει θεραπεία και λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση των συμπτωμάτων του, και πως νιώθει φοβερή ανακούφιση που πλέον γνωρίζει την πηγή των δυσκολιών που βίωνε. Με άλλα λόγια, στο χάος της ταινίας, ο Kwan βρήκε απαντήσεις για το δικό του, και ελπίζει το έργο τους να προσφέρει την ίδια “κάθαρση” και σε άλλους ανθρώπους.

Εν κατακλείδι, το “Τα Πάντα Όλα” δεν πρόκειται για μια ταινία φτιαγμένη ειδικά για τη ΔΕΠΥ. Δεν υπάρχει κάποια κατεύθυνση, ούτε κάποια χρήσιμη αναφορά, και κυρίως, δεν είναι αυτός ο στόχος της. Μάλιστα, είναι τόσο πλούσια σε σύμβολα, πληροφορίες, και αναφορές, που τα νοήματα που μπορεί να εμπνεύσει στους θεατές είναι άπειρα, όπως και τα σύμπαντά της. Ωστόσο, είναι ταινία γεννημένη από τη ΔΕΠΥ και είναι εμποτισμένη με αυτή σε όλα τα επίπεδα. Είναι σαν ένα παράθυρο για ένα μη νευροτυπικό μυαλό, δηλαδή για “τα πάντα”, “παντού”, “ταυτόχρονα”.

Από τη Δάφνη Λαρεντζάκη, φοιτήτρια ψυχολογίας και εθελόντρια στο ADHD Hellas

Πηγή: Nguyen, H. (2022, April 17). Directors on the ADHD theory of “Everything Everywhere All at Once”. Salon.