Παρά την κληρονομική και δια βίου φύση της ΔΕΠΥ, η αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων του παιδιού σας μπορεί να επηρεάσει τόσο τη σοβαρότητα της διαταραχής, όσο και την εμφάνιση προβληματικών καταστάσεων και συμπεριφορών στο μέλλον. Η πρώιμη παρέμβαση είναι σημαντική και επιφέρει θετικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη της διαταραχής και του παιδιού. Όσο νωρίτερα αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα και οι δυσκολίες του παιδιού, τόσο πιθανότερο είναι να αντιμετωπιστούν ή και να αποφευχθούν προβληματικές καταστάσεις σχετιζόμενες με τη ΔΕΠΥ, όπως πιθανές δυσκολίες ή και αποτυχίες στη σχολική και κοινωνική ζωή του παιδιού και στην επίτευξη των στόχων, χαμηλή αυτοεκτίμηση κλπ., οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε παραβατική συμπεριφορά ή κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών, όπως αλκοόλ, ναρκωτικά κλπ.

Παρόλο που η ζωή με ένα παιδί με ΔΕΠΥ φαντάζει ενίοτε ως πρόκληση, από τη μεριά σας ως γονείς μπορείτε να συμβάλετε στη διαχείριση και στην αντιμετώπιση της διαταραχής με διάφορους τρόπους. Μπορείτε, για παράδειγμα, να διαμορφώσετε χώρους φιλικούς και κατάλληλους για το παιδί, όπως στο σπίτι ή στο σχολείο, που θα βοηθούν το παιδί να βελτιώνει τις σχολικές ή ακαδημαϊκές δεξιότητές του και να ανταπεξέρχεται επιτυχώς στις υποχρεώσεις του.

Πώς μπορώ να παρέμβω ως γονέας;

Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας σπαταλώντας την περιορισμένη συναισθηματική σας ενέργεια. Η ΔΕΠΥ είναι μία νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι κληρονομική. Δεν προκαλείται από κακή ανατροφή ή από ένα χαοτικό σπιτικό περιβάλλον. Ωστόσο, το περιβάλλον του σπιτιού μπορεί να βελτιώσει ή να χειροτερεύσει τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.

• Ενημερωθείτε για τη ΔΕΠΥ. Ενώ υπάρχει πληθώρα πληροφοριών για τη διάγνωση και θεραπεία της ΔΕΠΥ, δεν είναι όλες οι πληροφορίες ακριβείς ή βασισμένες σε επιστημονικά τεκμήρια. Μπορείτε, λοιπόν, να μάθετε να διακρίνετε αν οι πηγές των πληροφοριών σας είναι επιστημονικές ή αν μοιάζουν να είναι. Πως θα ξεχωρίσετε ποιες πληροφορίες είναι χρήσιμες και ποιες όχι; Γενικά, είναι καλό να αντιμετωπίζετε με καχυποψία διαφημίσεις που ισχυρίζονται ότι θα γιατρέψουν τη ΔΕΠΥ αφού μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει θεραπεία ίασης της ΔΕΠΥ. Μπορείτε, όμως, να κάνετε θετικά βήματα για να βελτιώσετε τα συμπτώματά της.

Επίσης, να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στην πηγή της πληροφορίας. Αν χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο, να εμπιστεύεστε μόνο αξιόπιστες ιστοσελίδες, όπως αυτές των εγκεκριμένων φορέων. Για παράδειγμα, αξιόπιστες πηγές είναι οι ιστοσελίδες του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ – CDC και διάφορων ΜΚΟ, όπως για παράδειγμα η Αμερικανική ΜΚΟ Παιδιών και Ενηλίκων με ΔΕΠΥ – CHADD, ή οι ιστοσελίδες των πανεπιστημίων.

• Βεβαιωθείτε πως το παιδί σας θα περάσει από ολοκληρωμένη αξιολόγηση. Για να ολοκληρωθεί η διαδικασία της διάγνωσης βεβαιωθείτε πως το παιδί σας είχε μία ολοκληρωμένη αξιολόγηση. Μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση συμπεριλαμβάνει ιατρικές, εκπαιδευτικές και ψυχολογικές αξιολογήσεις στις οποίες συμμετέχει και η δασκάλα/δάσκαλος του παιδιού σας. Επιπλέον, για να δοθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ θα πρέπει να αποκλειστούν άλλες διαταραχές που είτε μιμούνται είτε συνυπάρχουν συχνά με τη ΔΕΠΥ.

Πώς να βοηθήσω το παιδί μου να πετύχει στο σχολείο;

Γίνετε ένας αποτελεσματικός «αποθηκάριος». Κρατήστε αντίγραφο όλων των πληροφοριών σχετικά με το παιδί σας. Αυτό περιλαμβάνει αντίγραφα όλων των ελέγχων προόδου, των σημειωμάτων από τις/τους εκπαιδευτικούς, των αξιολογήσεων και των εγγράφων από οποιαδήποτε συνάντηση που μπορεί να αφορά το παιδί σας. Μπορείτε, επίσης, να συγκεντρώστε πληροφορίες σχετικά με τη ΔΕΠΥ, να αρχειοθετήσετε τις προηγούμενες θεραπείες του παιδιού σας, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας των επαγγελματιών που έχουν συνεργαστεί με το παιδί σας.

• Δημιουργείστε μια ομάδα που να γνωρίζει τη ΔΕΠΥ και γίνετε η/ο αρχηγός της. Οι συναντήσεις στο σχολείο του παιδιού σας θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν τον/την διευθυντή/ρια (ή εκπρόσωπο του/της), από μία/έναν ειδικό εκπαιδευτικό και μία/έναν δασκάλα/δάσκαλο που να γνωρίζει το παιδί σας. Εσείς, ωστόσο, έχετε το δικαίωμα να ζητήσετε να παρευρεθούν σε αυτές τις συναντήσεις και άλλα άτομα, τα οποία να γνωρίζουν τη ΔΕΠΥ ή τις ειδικές ανάγκες του παιδιού σας. Αυτά τα άτομα μπορεί να είναι ο παιδίατρος του παιδιού σας, ο σχολικός ψυχολόγος ή κάποιο άλλο ιατρικό ή συμβουλευτικό άτομο από το προσωπικό του σχολείου .

Αν έχετε συμβουλευτεί άλλους επαγγελματίες, όπως μία/έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο, έναν συνήγορο για τα εκπαιδευτικά δικαιώματα ή μία/έναν ειδικό στη συμπεριφορική διαχείριση, οι χρήσιμες πληροφορίες που αυτοί παρείχαν, θα πρέπει να είναι διαθέσιμες σε αυτές τις συναντήσεις. Η λεπτομερής κατανόηση των δυνατών και των αδύναμων σημείων του παιδιού σας, καθώς και το πώς το επηρεάζει η ΔΕΠΥ, θα βοηθήσουν εσάς και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας να αναπτύξουν ένα κατάλληλο και αποτελεσματικό πρόγραμμα που να λαμβάνει υπόψη τη ΔΕΠΥ. Έτσι το παιδί θα έχει το δικό του εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα (ΕΕΠ). Διαβάστε περισσότερα εδώ: Οδηγός εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος (ΕΕΠ) για μαθητές με ΔΕΠΥ.pdf

• Ενημερωθείτε για ΔΕΠΥ και τα δικαιώματα του παιδιού σας στην εκπαίδευση.  Όσο περισσότερα γνωρίζετε σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού σας, τόσο καλύτερα μεγιστοποιείτε την επιτυχία του. Στην Ελλάδα σύμφωνα με το Νόμο 3699/2008 (fek_3699-2008) τα παιδιά και οι έφηβοι με ΔΕΠΥ είναι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
  • Γίνετε ο καλύτερος συνήγορος του παιδιού σας. Θα χρειαστεί να εκπροσωπήσετε και να προστατεύσετε τα συμφέροντα του παιδιού σας στο σχολείο, τόσο τα ακαδημαϊκά όσο και τα κοινωνικά/ συμπεριφορικά. Γίνετε ενεργό μέλος της ομάδας που αποφασίζει για τις προσαρμογές του παιδιού σας στη τάξη και τις υπηρεσίες που θα λάβει μέσω του ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος.
  • Να βρίσκεστε συχνά σε επικοινωνία. Αναπτύξτε συνεργατική συμπεριφορά με την ομάδα του παιδιού σας. Άλλωστε όλα τα μέλη της έχουν τον ίδιο στόχο. Να δουν το παιδί σας να πετυχαίνει! Να κρατάτε ενήμερους τους εκπαιδευτικούς του παιδιού σας, εάν υπάρξουν κάποιες ριζικές αλλαγές στην οικογένειά σας, καθώς αυτές μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του παιδιού. Ζητήστε από τους εκπαιδευτικούς να επικοινωνούν μαζί σας για οποιοδήποτε ζήτημα ή ανησυχία, πριν αυτό γίνει πρόβλημα. Το να έχετε ανοικτούς δίαυλους επικοινωνίας με το σχολείο, θα βοηθήσει το παιδί σας.

Πώς να κάνω τη ζωή στο σπίτι ευκολότερη;

• Γίνετε μέλος μιας ομάδας υποστήριξης. Οι γονείς θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες αλλά και υποστήριξη, αν συμμετέχετε σε τοπικές συναντήσεις οργανισμών για τη ΔΕΠΥ, όπου αυτές είναι διαθέσιμες.

• Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Ζητήστε βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ειδικά εάν νιώθετε στεναχώρια, απογοήτευση ή εξουθένωση. Βοηθώντας τον εαυτό σας να νιώσει λιγότερο ανήσυχος/ανήσυχη, θα βοηθήσετε εκτός από εσάς και το παιδί σας.

• Συνεργαστείτε. Είναι σημαντικό για όλους τους ενήλικες που φροντίζουν το παιδί σας (γονείς, παππούδες/γιαγιάδες, συγγενείς και νταντάδες) να έχουν σύμπνοια στη διαχείριση των προβληματικών συμπεριφορών του παιδιού. Δουλεύοντας με μία ή έναν επαγγελματία, εάν αυτό χρειαστεί, μπορεί να σας βοηθήσει να συνεργάζεστε καλύτερα με άλλους ανθρώπους με αποτέλεσμα την καλύτερη υποστήριξη του παιδιού σας.

• Μάθετε τα εργαλεία της επιτυχημένης συμπεριφορικής διαχείρισης. Οι συμπεριφορικές τεχνικές είναι ευρέως αναγνωρισμένες ως ένα βασικό στοιχείο για τη θεραπεία παιδιών με ΔΕΠΥ. Η γονική εκπαίδευση θα σας διδάξει στρατηγικές για να αλλάξετε συμπεριφορές και να βελτιώσετε τη σχέση σας με το παιδί σας.

• Μάθετε εάν έχετε εσείς ΔΕΠΥ. Καθώς η ΔΕΠΥ συχνά κληρονομείται, πολλοί γονείς των παιδιών με ΔΕΠΥ ανακαλύπτουν πως έχουν κι εκείνοι/εκείνες ΔΕΠΥ, όταν το παιδί τους διαγνωστεί. Οι γονείς με ΔΕΠΥ μπορεί να χρειαστούν τους ίδιους τύπους αξιολόγησης και θεραπείας που τώρα αναζητούν για το παιδί τους, έτσι ώστε να λειτουργήσουν καλύτερα. Η ΔΕΠΥ στην/στον γονέα μπορεί να κάνει το σπίτι πιο χαοτικό και να επηρεάσει την ικανότητα του γονέα να είναι προληπτικός αντί για αντιδραστικός.

Τι μαθαίνω με τη γονική εκπαίδευση;

• Να παρέχετε ξεκάθαρες και συνεπείς προσδοκίες, οδηγίες και όρια. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ θα χρειαστεί να ξέρουν ακριβώς τι περιμένουν οι άλλοι από αυτά. Αυτά δεν αποδίδουν καλά σε ασαφείς καταστάσεις, όπως αυτές που δεν καθορίζουν με ακρίβεια τι περιμένει ο άλλος από αυτά ή που θα τα υποχρεώσει να καταλάβουν από τα συμφραζόμενα. Δουλεύοντας με μία/έναν επαγγελματία μπορεί να βοηθήσει να εστιάσετε σε μερικές συγκεκριμένες περιοχές, να ορίσετε κάποια όρια και να τα ακολουθήσετε με συνέπεια.

• Να χτίσετε ένα αποτελεσματικό σύστημα πειθαρχίας. Οι γονείς θα πρέπει να μάθουν προληπτικές —όχι αντιδραστικές— μεθόδους πειθαρχίας, που θα διδάξουν και θα ανταμείψουν κατάλληλες συμπεριφορές και θα απαντήσουν στις ακατάλληλες με εναλλακτικές συνέπειες, όπως απώλεια ελεύθερου χρόνου ή προνομίων. Επικοινωνήστε με όλους τους ανθρώπους που φροντίζουν το παιδί σας και εργαστείτε, έτσι ώστε να είστε όσον το δυνατόν πιο συνεπείς με τις συμπεριφορικές τεχνικές μεταξύ διαφορετικών περιβαλλόντων και ανθρώπων.

• Να βοηθήστε το παιδί σας να μάθει από τα λάθη του. Μερικές φορές οι αρνητικές συνέπειες θα προκύψουν κατευθείαν λόγω της συμπεριφοράς ενός παιδιού. Ωστόσο, τα παιδιά με ΔΕΠΥ δυσκολεύονται να συνδέσουν τις συμπεριφορές τους με αυτές τις συνέπειες. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους με ΔΕΠΥ να «κάνει» αυτές τις συνδέσεις και να μάθει από τα λάθη του.

Πως να αυξήσω την αυτοπεποίθηση του παιδιού μου;

• Αφιερώστε μία συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα για εσάς και το παιδί σας. Τα συνεχή αρνητικά σχόλια βλάπτουν την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού. Μια συγκεκριμένη ώρα που θα περνάτε χρόνο με το παιδί σας είτε σε μια έξοδο είτε παίζοντας κάποιο παιχνίδι ή που απλά θα περνάτε χρόνο μαζί με το παιδί σας ως μία θετική αλληλεπίδραση, μπορεί να βοηθήσει να ενδυναμώσετε το παιδί σας ενάντια σε τυχόν επικρίσεις που να σχετίζονται με την αυτοεκτίμησή του.

• Να αναγνωρίζετε τις επιτυχίες του παιδιού σας – ακόμη και τις πιο μικρές. Επιχειρήστε να παρακολουθήσετε πότε το παιδί σας προσέχει και κάνει ό,τι θα έπρεπε να κάνει. Πείτε στο παιδί σας ακριβώς τι έκανε καλά και επιβραβεύστε το. Αυτό μπορεί να βελτιώσει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και να το διδάξει να αναγνωρίζει τις σταδιακές του βελτιώσεις αντί να είναι σκληρό με τον εαυτό του.

• Πείτε στο παιδί σας ότι το αγαπάτε και θα το υποστηρίζετε δίχως όρους. Θα υπάρχουν μέρες που μπορεί να μην το πιστεύετε αυτό. Αυτές θα είναι οι μέρες όπου θα είναι ακόμα πιο σημαντικό για εσάς να αναγνωρίσετε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει συνεχώς το παιδί σας και να εκφράσετε την αγάπη σας. Βεβαιωθείτε πως το παιδί σας γνωρίζει ότι θα είστε μαζί του τόσο στις εύκολες όσο και στις δύσκολες στιγμές.

• Βοηθήστε το παιδί σας με τις κοινωνικές δεξιότητες. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να απορριφθούν από τους συνομηλίκους τους λόγω της υπερκινητικότητας, της παρορμητικότητας ή της επιθετικής συμπεριφοράς τους. Η γονική εκπαίδευση σας βοηθά να «διδάξετε» το παιδί σας να δημιουργεί φιλίες και να μάθει να συνεργάζεται με άλλα παιδιά.

• Αναγνωρίστε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας. Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν δυνατά σημεία σε ορισμένους τομείς όπως οι τέχνες, τα αθλήματα, οι υπολογιστές ή οι μηχανικές ικανότητες, κλπ. «Χτίστε» πάνω σε αυτά τα δυνατά σημεία ώστε το παιδί σας να αποκτήσει την αίσθηση της περηφάνειας και της επιτυχίας. Βεβαιωθείτε πως το παιδί σας έχει την ευκαιρία να επιτύχει σε αυτές τις δραστηριότητες και πως αυτά τα δυνατά του σημεία δεν τα υπονομεύει η αθεράπευτη ΔΕΠΥ. Επίσης, αποφύγετε -στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό- να μετατρέψετε τις δραστηριότητες σε ανταμοιβές για την καλή συμπεριφορά του παιδιού σας ή την στέρησή τους σε μορφή τιμωρίας για την άσχημη συμπεριφορά του παιδιού σας.

Πηγή

Μετάφραση/Απόδοση: Ομάδα Εθελοντών – Φοιτητών ADHD Hellas