Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), είναι μια νευροβιολογική, αναπτυξιακή διαταραχή οργανικής αιτιολογίας. Η ΔΕΠ-Υ ασκεί αρνητική επίδραση σε πολλούς τομείς λειτουργικότητας του ατόμου. Προκαλεί σοβαρές και επίμονες δυσκολίες τόσο στο ίδιο όσο και στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον (οικογένεια, οικογενειακός περίγυρος, σχολική τάξη, αθλητική ομάδα κ.α.).

Οι 3 τύποι της ΔΕΠ-Υ

Θα την αναγνωρίσουμε στους αθλητές μας κυρίως μέσα από 3 έντονα και επίμονα συμπτώματα, καθώς αυτά δομούν τους 3 διαφορετικούς τύπους της ΔΕΠ-Υ:

1. Απρόσεκτος τύπος αθλητή: Τα «απρόσεκτα» παιδιά παρουσιάζουν δυσκολία στη συγκέντρωση προσοχής σε κάθε πλευρά της καθημερινότητάς τους και σε όλα τα πλαίσια που κινούνται.
2. Υπερκινητικός με ή χωρίς Παρορμητικότητα τύπος μαθητή – αθλητή: Τα «υπερκινητικά» παιδιά δεν είναι σε θέση συχνά να ελέγξουν την κινητικότητα τους σε ικανοποιητικό βαθμό μέσα σε οριοθετημένα περιβάλλοντα. Τα «παρορμητικά» παιδιά έχουν την τάση για αυθόρμητες και γρήγορες ενέργειες που δεν επιδέχονται αναβολή.
3. Συνδυασμένος τύπος της ΔΕΠ-Υ: Ο πιο διαδεδομένος σε συχνότητα τύπος.

Τα 6 χαρακτηριστικά του μαθητή – αθλητή με ΔΕΠ-Υ

Ένας προπονητής, κατά την διάρκεια της προπονητικής διαδικασίας, θα παρατηρήσει τις εξής 6 βασικές συμπεριφορές ενός αθλητή με ΔΕΠ-Υ:

1. Δεν σταματάει να κινείται, κινεί νευρικά τα άνω και κάτω άκρα του και στριφογυρίζει συνεχώς στη θέση του.
2. Παρενοχλεί τους συναθλητές του, κάνει αρκετά συχνά κωμικές εκφράσεις, μορφασμούς ή πειράγματα ώστε να προκαλέσει το ενδιαφέρον των συναθλητών του.
3. Μιλάει πολύ, διακόπτει τους άλλους, ο λόγος του σε κάποιες περιπτώσεις μοιάζει να είναι ακατάπαυστος.
4. Παρουσιάζει την εικόνα ότι “χάνεται ή χαζεύει”. Επίσης παρατηρεί κινήσεις και πράγματα που γίνονται γύρω του στον χώρο, εντός και εκτός της ομάδας.
5. Προσέρχεται συχνά στην προπόνηση ή ακόμα και σε αγώνες χωρίς να φέρει την κατάλληλη ενδυμασία ή τον απαραίτητο αθλητικό εξοπλισμό.
6. Ένας αθλητής με ΔΕΠ-Υ όταν οριοθετείται μέσα σε ένα πλαίσιο κανόνων, ή όταν απαιτείται να συγκεντρωθεί για παρατεταμένο χρόνο σε μια δραστηριότητα που απαιτεί αυξημένη νοητική προσπάθεια, μπορεί να παρουσιάσει εκρήξεις θυμού, εναντιωματικές συμπεριφορές ή ακόμα και αποφυγή- αναβολή του έργου.

Διαχείριση της ΔΕΠ-Υ, τι πρέπει να γνωρίζει ένας Προπονητής

Η ύπαρξη ενός μαθητή με ΔΕΠ-Υ μέσα σε μια ομάδα μπορεί εύκολα να διαταράξει την ομαλή λειτουργία της, ιδιαίτερα αν ο μαθητής ανήκει στον συνδυασμένο τύπο της ΔΕΠ-Υ. Η διασπαστική και Παρορμητική συμπεριφορά συχνά διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία και την ροή της προπονητικής διαδικασίας. Ένας ευαισθητοποιημένος, υπεύθυνος, και υποστηρικτικός Προπονητής, κατανοώντας την σπουδαιότητα του ρόλου του, θα υιοθετήσει τις παρακάτω συμβουλές:

1. Ο σημαντικός Προπονητής αποδέχεται την διαφορετικότητα και καλλιεργεί θετική ατμόσφαιρα στην ομάδα.
2. Ο σημαντικός Προπονητής πρέπει να γνωρίζει ότι ένας αθλητής με ΔΕΠ-Υ είναι ένα φυσιολογικό παιδί, όπως όλοι οι συνομήλικοί του αθλητές, με τις ίδιες, ίσως και παραπάνω, ανάγκες για αγάπη, επιβεβαίωση, κατανόηση, ενθάρρυνση, σεβασμό, καθώς έχει συνηθίσει να λαμβάνει μειωτική, προσβλητική και αποθαρρυντική συμπεριφορά.
3. Ο σημαντικός Προπονητής διατάσσει, αναδιατάσσει, μεταβάλλει και προσαρμόζει τις εργαλειακές υποδομές που πλαισιώνουν την διδασκαλία του.
4. Ο σημαντικός Προπονητής έχει υψηλές προσδοκίες απ’ όλους τους αθλητές του, μα ακόμη υψηλότερες από τον εαυτό του.
5. Ο σημαντικός Προπονητής γνωρίζει ότι ο ίδιος αποτελεί παράμετρο της ομάδας του. Στοχεύει πάντα στην επιμόρφωση, μετεκπαίδευση και αυτοβελτίωσή του, και επικεντρώνεται στο μόνο πράγμα που μπορεί να ελέγξει: τις δικές του επιδόσεις.
6. Τέλος, ο σημαντικός Προπονητής αποφεύγει χαρακτηρισμούς και συγκρίσεις που στοχεύουν την νοημοσύνη, και στηλιτεύουν την προσωπικότητα του αθλητή.

Αντί επιλόγου

Οι περισσότεροι Προπονητές διαπιστώνουμε ότι οι αθλητές μας μεταφέρουν μέσα στη ομάδα και τον κόσμο που βρίσκεται έξω από τους “τοίχους” αυτής. Στους αθλητικούς συλλόγους καταφθάνουν παιδιά που μπορεί να έχουν θετούς γονείς, να ζουν με τον έναν γονέα μόνο, να μην έχουν την ίδια μητρική γλώσσα, να έχουν διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά (πρόσφυγες, οικονομικοί μετανάστες). Να συνεκπαιδεύονται μέσα στις ομάδες παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, έφηβοι που εργάζονται κ.α. Ο σημαντικός Προπονητής καλείται να αγκαλιάσει όλες αυτές τις προκλήσεις, και να δει τον κόσμο μέσα από τα μάτια κάθε αθλητή του.

“Άπαξ και δημιουργηθεί ένα περιβάλλον όπου αυτό που μετράει είναι το να νοιάζεσαι, δεν θα υπάρχουν πλέον λάθος αποφάσεις” (“Ο καλός δάσκαλος Σε τι ξεχωρίζει;” Todd Whitaker 2012).

Συντάκτης Κων/νος Αθανασίου*

*Ο Κων/νος Αθανασίου είναι προπονητής και έχει εκπαιδευτεί από το ΕΚΠΑ στα:
Αθλητισμός και Σχολική Ένταξη Μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, Ενταξιακή Πολιτική και Παράλληλη Στήριξη, Αισθητηριακές Αναπηρίες, Παρέμβαση και Διδακτικά μοντέλα, Διεπιστημονικές Πρακτικές Σύγκλισης, Αναπτυξιακές Διαταραχές-Εργαλεία Γνωστικο-κινητικής Αξιολόγησης και Μέθοδοι Παρέμβασης, Ειδική Αγωγή και Διαπαιδαγώγηση σε Νευροαναπτυξιακές και Αισθητηριακές Διαταραχές (Εξειδικευμένο πρόγραμμα), Διαχείριση Διαζυγίου Γονέων. Το 2021 παρακολουθεί το σεμινάριο Ολιστική προσέγγιση στην Ειδική αγωγή και Εκπαίδευση από το ΚΕΔΙΒΙΜ Παντείου.

Βιβλιογραφία:

“Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΔΕΠ-Υ Από τη θεωρία στην πράξη”, ΜΑΝΙΑΔΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΚΑΚΟΥΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ, Gutemberg, 2016
“Ο καλός δάσκαλος Σε τι ξεχωρίζει;” Todd Whitaker 2012