Ξεκάθαρες απαντήσεις για ιδιαίτερα παιδιά

Από τον Larry Silver, MD

Όσο περισσότερο το παιδί σας καταλαβαίνει για τη ΔΕΠΥ του- τις αιτίες, τα συμπτώματα και τις θεραπείες – τόσο το καλύτερο. Μάθετε πώς να εξηγείτε τη συγκεκριμένη διαταραχή με έναν τρόπο που μπορεί να την καταλάβει και διδάξετε του να μη ντρέπεται για αυτήν.

Ο γιος σας ή η κόρη σας έχει διαγνωστεί με ΔΕΠΥ ή ΔΕΠ. Έχετε διαβάσει αυτά που πρέπει, μαθαίνοντας για την κατάσταση και πώς τα συμπτώματα τον επηρεάζουν, ακαδημαϊκά και κοινωνικά. Αλλά έχετε εξηγήσει τι σημαίνει να έχεις ΔΕΠΥ στο παιδί σας; Καταλαβαίνει τι είναι; Πώς επηρεάζει τη συγκέντρωση και την παρορμητικότητα του; Γιατί παίρνει φάρμακα (αν παίρνει) και πώς λειτουργούν; Λέγοντας, “Υπερβάλεις πάλι!” κάνετε το παιδί σας να αισθάνεται ότι κάνει κάτι λάθος. Λέγοντας, “Μερικές φορές τα φρένα σου δεν λειτουργούν τόσο καλά, έτσι λες και κάνεις πράγματα που θα μπορούσαν να ενοχλήσουν τους φίλους σου” το βοηθάτε.

Πώς μπορείτε να εξηγήσετε τι σημαίνει ΔΕΠΥ;

Εξηγώντας τη ΔΕΠΥ στο παιδί σας και δίνοντάς του τις λέξεις για να σας πει πώς τα συμπτώματά του τον επηρεάζουν, θα συνεργάζεστε πιο αποτελεσματικά με τους γιατρούς, τους δασκάλους και τα άλλα μέλη της οικογένειας σας. Ο δάσκαλος της Γ’ Δημοτικού της Μάρθα λέει στη μητέρα της ότι δεν προσέχει κατά τη διάρκεια των μαθηματικών. Η Μάρθα ξέρει πώς η ΔΕΠΥ την επηρεάζει και ξέρει τον λόγο για την απροσεξία της. “Κάθομαι δίπλα σε ένα παράθυρο στην τάξη των μαθηματικών και δεν μπορώ να φιλτράρω τους θορύβους που έρχονται από την παιδική χαρά. Οι θόρυβοι το κάνουν δύσκολο να ακούσω τον δάσκαλο.” Η μητέρα της Μάρθας ζητάει από τον δάσκαλο να μεταφέρει την κόρη της μακριά από το παράθυρο. Οι βαθμοί της βελτιώνονται.

Ο Αλέξανδρος, ένα παιδί Δ’ Δημοτικού, δημιουργεί πρόβλημα κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος τρέχοντας και ενοχλώντας τα άλλα παιδιά. Όπως η Μάρθα, ο Αλέξανδρος ξέρει για τη ΔΕΠΥ και ξέρει να μιλάει γι’ αυτήν. Ο μπαμπάς του τον ρωτάει γιατί συμπεριφέρεται έτσι εκείνη την ώρα; “Μπαμπά, τα φρένα μου δουλεύουν καλά μέχρι τις 11:30. Τότε δεν δουλεύουν πολύ καλά και είναι δύσκολο για μένα να μην τρέχω.” Ο μπαμπάς του τον ρωτάει:«Πότε αρχίζουν να λειτουργούν τα φρένα σου;» Ο Αλέξανδρος λέει:«Όταν επιστρέφω στην τάξη μετά το γεύμα.” Ο μπαμπάς του Αλέξανδρου διαπιστώνει ότι η πρωινή δόση του φαρμάκου του φεύγει γύρω στο μεσημέρι. Αυτό εξηγεί την υπερκινητικότητα του στην καφετέρια. Ζητάει από τον γιατρό του Αλέξανδρου να το αλλάξει σε φάρμακο βραδείας αποδέσμευσης και με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης και έτσι ώστε ο Αλέξανδρος να έχει καλύτερο έλεγχο της συμπεριφοράς του όλη τη διάρκεια της μέρας.

Εάν το παιδί σας δεν καταλαβαίνει πώς η ΔΕΠΥ τον επηρεάζει, δεν μπορεί να σας πει τι τον ενοχλεί. Ακόμα χειρότερα, αισθάνεται άσχημα για τις συμπεριφορές του, επειδή δεν ξέρει τι τις προκαλεί.

Υπάρχουν τρεις ομάδες συμπεριφορών που ίσως χρειαστεί να εξηγήσετε. Μερικά παιδιά θα έχουν μια από αυτές, μερικά δύο, και άλλα τρία.

Υπερκινητικότητα: έχει ανάγκη τη δράση, δεν αντέχει να κάθεται σε μια θέση για πολύ ώρα, μιλάει συνέχεια και ακατάπαυστα και δείχνει μια σωματική νευρικότητα.

Απροσεξία: αποσπάται εύκολα από εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα, δυσκολεύεται να εστιάσει στη δεδομένη εργασία που έχει μπροστά του, δυσκολεύεται να ακούει προσεκτικά όταν του απευθύνουν το λόγο, έχει προβλήματα με την οργάνωση των πραγμάτων και των σκέψεων του, που σημαίνει ότι χάνει, ξεχνάει ή καταστρέφει τα πράγματά του, και δε διαχειρίζεται το χρόνο σωστά.

Παρορμητικότητα: μιλάει ή ενεργεί απερίσκεπτα και δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.

Μόλις μάθετε ποιες συμπεριφορές έχει το δικό σας παιδί, χρησιμοποιήστε τις σωστές λέξεις για να τις περιγράψετε. Ακολουθούν αυτά που λέω στους ασθενείς μου:

Εξηγώντας την υπερκινητικότητα σε παιδιά με ΔΕΠΥ

“Ο εγκέφαλός μας είναι καταπληκτικός. Έχει μια περιοχή που κάνει τους μύες μας να κινούνται. Σαν το πεντάλ του αυτοκινήτου που κάνει το αυτοκίνητο να κινείται, το γκάζι. Δίπλα σε αυτό το πεντάλ είναι ένα άλλο που ονομάζεται φρένο. Τα φρένα κάνουν το αυτοκίνητο να χαμηλώνει ταχύτητα και να σταματά όταν πρέπει. Μερικά παιδιά έχουν πρόβλημα με τα φρένα τους, έτσι ο κινητήρας τους λειτουργεί συνέχεια και είναι δύσκολο να πάει πιο σιγά ή να σταματήσει το αυτοκίνητο. Όταν τα φρένα σου δεν λειτουργούν καλά, είναι δύσκολο να κατεβάσεις ταχύτητα και να ελέγξεις το σώμα σου.”

Εξηγώντας τη διάσπαση σε παιδιά με ΔΕΠΥ

«Ο εγκέφαλός μας αντιδρά ασταμάτητα στα πράγματα που βλέπουμε και ακούμε. Εάν δίναμε προσοχή στα πάντα γύρω μας, δεν θα μπορούσαμε να προσέξουμε τι μας λέει ο δάσκαλος ή αυτό που μας ζητάει η μαμά. Ο εγκέφαλός μας έχει έναν τρόπο να αποκλείει αυτό που δεν είναι σημαντικό, ώστε να μπορέσουμε προσέξουμε αυτό που είναι σημαντικό. Ονομάζω αυτό το μέρος του εγκεφάλου το φίλτρο. Μια ομάδα φίλτρων αποκλείει ασήμαντους ήχους και μια άλλη αποκλείει ασήμαντες εικόνες. Το φίλτρο σου για τον αποκλεισμό ασήμαντων ήχων δεν λειτουργεί καλά. Έτσι, οτιδήποτε ακούς μπαίνει μέσα και τραβάει την προσοχή σου και σε αποσπά»

Εξηγώντας την απροσεξία στα παιδιά με ΔΕΠΥ

«Εκτός από το να μπορούμε να αποκλείουμε τα ασήμαντα πράγματα που βλέπουμε ή να ακούμε, πρέπει να αποκλείουμε και τις ασήμαντες σκέψεις. Όταν σου ζητάω να κρεμάσεις το μπουφάν σου, μπορεί να είσαι απασχολημένος και να σκέφτεσαι πότε θα παίξεις με τον φίλο σου. Ο εγκέφαλός μας έχει φίλτρα για να αποκλείει τις άσχετες σκέψεις, έτσι ώστε να μπορούμε να επικεντρωθούμε σε αυτό που πρέπει να προσέχουμε κάθε δεδομένη στιγμή. Εάν αυτό το φίλτρο δεν λειτουργεί, μοιάζει σα να μην προσέχεις ενώ εσύ εστιάζεις σε άλλες σκέψεις»

Εξηγώντας τα προβλήματα στις εκτελεστικές λειτουργίες σε παιδιά με ΔΕΠΥ

«Υπάρχει ένα μέρος του εγκεφάλου που βοηθά τα παιδιά να παρακολουθούν τα πράγματα τους, τι πρέπει να έχουν μαζί του, που τα βάζουν και που τα αφήνουν. Ονομάζω αυτό το μέρος το μεγάλο αφεντικό. Μερικές φορές το αφεντικό σου δεν λειτουργεί τόσο καλά όσο θα ήθελες. Έτσι μπορεί να χάνεις ή να ξεχνάς τα πράγματά σου ή να τα βάζεις σε λάθος σημείο»

Εξηγώντας την παρορμητικότητα σε παιδιά με ΔΕΠΥ

«Το μυαλό μας έχει πολλές σκέψεις και ιδέες που τρέχουν συνεχώς. Ορισμένες σκέψεις είναι χρήσιμες. Κάποιες άλλες δεν είναι. Είναι σημαντικό να τις σκεφτούμε όλες και να επιλέξουμε βάση της σωστής σκέψης πως να αντιδράσουμε. Για να γίνει αυτό, ο εγκέφαλός μας έχει ένα μέρος που ονομάζω κουμπί παύσης. Όταν το πιέζεις, θα λες στο μυαλό σου να περιμένει ώσπου να εξετάσει όλες τις ιδέες που επιπλέουν στο κεφάλι σου. Εάν το κουμπί παύσης δεν λειτουργεί καλά, ενεργείς με βάση όποια σκέψη εμφανίζεται πρώτη, και μπορεί να μην είναι πάντα η καλύτερη. Μόνο αργότερα καταλαβαίνεις τι έκανες ή είπες και ίσως το μετανιώσεις»

Εξηγώντας το φάρμακο σε παιδιά με ΔΕΠΥ

«Τα φρένα σου δεν λειτουργούν πάντα καλά, έτσι η μαμά και ο δάσκαλος σου συχνά σε μαλώνουν. Αυτό το φάρμακο θα βοηθήσει τα φρένα σου να λειτουργούν καλύτερα, έτσι ώστε να μην είσαι τόσο υπερκινητικός/ή.»

Όταν το παιδί σας αντιλαμβάνεται τη ΔΕΠΥ της και πώς την επηρεάζει, η ζωή της γίνεται λιγότερο απρόβλεπτη και αγχωτική. Θα καταλάβει γιατί συμπεριφέρεται έτσι όπως συμπεριφέρεται και δε θα αισθάνεται άσχημα για τον εαυτό της. Βρείτε τα δικά σας λόγια να μιλήσετε για τη ΔΕΠΥ στο παιδί σας. Εσείς – και αυτός/ή – θα επωφεληθείτε.

Μετάφραση Νιόβη Μιχαλοπούλου, PsyD

Πηγή